Qərbi Azərbaycan Xronikası layihəsi çərçivəsində sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru Elçin Əlibəylinin təqdimatında Zəngəzur mahalının Qafan rayonu haqqında xüsusi veriliş hazırlanıb.

Verilişdə Qafanın etnoqrafiyası, etimologiyası, coğrafiyası, əhalisi, adətləri, mətbəxi, bayram ənənələri, təsərrüfatı və digər sahələrindən geniş söhbət açılıb.

Bildirilib ki, Qafan rayon kimi indiki Ermənistan ərazisində 1930-1995-ci illərdə mövcud olub. Zəngəzurda azərbaycanlıların tarixən ən geniş məskunlaşdığı Qafan rayonunun adı dəyişdirilərək Kapan adlandırılıb. Zəngəzur Ermənistana verildikdən sonra Qafan rayonu inzibati ərazi kimi 1930-cu il sentyabrın 9-da təşkil olunub. Qafan rayonu Qubadlı, Qarakilsə, Gorus, Meğri, Ordubad və Zəngilan rayonları ilə həmsərhəddir.

Qeyd olunub ki, etimologiyaya əsasən, Azərbaycanda Qaf dağının olması və bu dağın içərisində odlu Simurq quşunun yaşaması haqqında əfsanə və əsatirlər var. Qafqazın adının da buradan götürüldüyü güman edilir. Qafan sözü də "Qafın yerləşdiyi ərazi” anlamını verir. Bu ərazidə insanlar hələ e.ə. VI əsrdə məskunlaşıblar.

Diqqətə çatdırılıb ki, burada erməni vandallığı daim öz işini görüb. Belə ki, 1905-ci ildə Qatar kəndini dağıdıb, əhalisini qılıncdan keçiriblər. 1918-ci ildə 5200 nəfər əhalisi olub. Oxçu kəndi də eyni taleyi yaşayıb. 1918-ci ildə iki mindən çox əhalisi olan kənddə insanları dekabrın 11-də Andranikin başçılığı ilə barışıq, sülh adı ilə məscidə toplayıb qapını bağladıqdan sonra od vurub yandırıblar.

Süjetdə 1988-ci ildə azərbaycanlıların yaşayış məntəqələrini məcburən tərk etdiyi vurğulanıb, rayon mətbəxindən, adətlərdən və bayram ənənələrindən nümunələr göstərilib.

Xatırladaq ki, Qərbi Azərbaycan Xronikası layihəsinin məqsədi tarixi torpaqlarımızın adının yaşadılması, tanıdılması, həmçinin azərbaycanlıların ermənilər tərəfindən deportasiyaya məruz qoyulmasından, həmin ərazilərdə mövcud olmuş, lakin adı silinən toponimlərin, saysız-hesabsız yeraltı və yerüstü maddi mədəniyyət nümunələri - qədim yaşayış məskənləri, nekropollar, kurqanlar, qala, saray və istehkam qalıqları, karvansaralar, körpülər, qəbirüstü sənduqələr, xaçdaşlar, at-qoç heykəlləri, məbəd, kilsə, məscid, pir və ocaqların üzə çıxarılması, həmin ərazinin təmiz oğuz-türk məskənləri olduğunu təsdiq edən faktların dünya ictimaiyyətinə çatdırılmasıdır.

Həmçinin Prezident İlham Əliyevin Qərbi Azərbaycanla bağlı dediyi "XX əsrin əvvəllərinə təsadüf edən xəritə bir daha onu göstərir ki, Qərbi Azərbaycan tarixi Azərbaycan diyarıdır, şəhərlərin, kəndlərin adları Azərbaycan mənşəlidir və biz yaxşı bilirik ki, indiki Ermənistan ərazisində tarix boyu Azərbaycan xalqı yaşayıb. İndi əsas vəzifə ondan ibarətdir ki, dünya ictimaiyyəti də bunu bilsin”, – fikrini əsas tutaraq, Qərbi Azərbaycan İcmasının hazırladığı Qayıdış Konsepsiyasından irəli gələn vəzifələrin təbliğidir.

Bundan əlavə, Qərbi Azərbaycanla bağlı tarixçilərin, araşdırmaçıların düşüncələrini, deportasiyaya məruz qalmış şəxslərin həyat hekayəsini işıqlandırmaqdır.